Saccharomyces cerevisiae
Tomurcuklanan bir maya türüdür. Moleküler biyoloji ve hücre biyolojisi alanlarında prokaryotlar arasında model organizma olarak ele alınan E.coli’ye benzer şeklide,üzerinde en çok çalışılmış model ökaryotik organizmalar arasında bu maya türü yer alır. Saccharomyces cerevisiae hücreleri yuvarlak veya yumurta biçimlidir.
Saccharomyces cerevisiae hücre döngüsünün araştırılmasında çok kullanışlıdır,çünkü hem kültürlenmesi kolaydır,hemde bir ökaryot olduğundan hayvan ve bitkilerin karmaşık hücre içi yapılarına sahiptir. Ökaryotlar arasında genomunun dizimi ilk okunmustur. Genomu yaklaşık 13.000.000 baz çiftinden ve 6275 genden oluşmaktadır,ancak bu genlerin yaklaşık 5800’ünün işlevsel olduğu sanılmaktadır. Maya ve insan genomunun dizinleri %23 ortaktır. Saccharomyces cerevisiae (E.coli gibi) biyolojide en çok çalışılmış model organizmalardan biridir. Saccharomyces cerevisiae bu konuma endüstrideki yaygın kullanımından ulaşmıştır. İnsan biyolojisinde önemli olan pek çok protein önce mayada bulunan karşılıklarının araştırılması sonucunda keşfedilmiştir. Bunların arasında hücre döngüsü proteinleri,sinyalleme proteinleri ve protein işleme proteinleri sayılabilir. Saccharomyces cerevisiae hücrelerinin bölünmesi insan hücrelerine benzer bir şekilde olur. Hızlı ve ucuz bir şekilde üretilir. Patojen değildir. İzole edilmesi kolaydır. Haploid ve diploid fazlara sahiptir. Maya hücreleri genlerin birbirleriyle olan fonksiyonel ilişkilerinin incelenmesinde ve yeni ilaçların denenmesinde kullanılır.
Drosophila melanogaster
Model organizma olarak seçilmesinin bir çok sebebi vardır:
1)Basit bir diyetlerinin olmasıdır.
2)Yaşam döngüleri kısadır.
3)Polytene(dev) kromozomlara sahiptirler.Bu yapıların açık ve koyu bantları genlerin doğru bir şekilde haritalanmasını sağlar.
4)Basit immün sistemine sahiptirler.
2001 yılında dna sekansı tamamlanan meyve seneğinin 165 milyon baz çiftine ve yaklaşık olarak 14.000 gene sahiptir.İnsanlarda ise bu sayı 3-4 kat daha fazladır . Sonuçta insanlar meyve sineklerinden daha fazla gene sahiptirler ancak ortak gen benzerlikleri vardır. İnsan ve meyve sineği genleri arasındaki ilişki çok yakındır. İnsanlarda bulunan çeşitli hastalık genlerinin karşıtı meyve sineklerinde vardır. Bu sayede insan genlerinin fonksiyonu hakkında bilgi edinilir ve yeni ilaçların geliştirilmesinde yardımcı olur.
Arabidopsis thaliana (Fare kulağı teresi)
Dna dizilemesi yapılan üçüncü canlı ve ilk bitkidir. Küçük boyu ve kısa üreme zamanından dolayı geentik araştırılmalarda uygundur. Kısa ömürlü küçük bir bitki olup laboratuvar ortamında yetiştirilebilir. İlk kez çiçek gelişimini çalışmak için kullanılmıştır,ancak bitki biyolojisinin diğer bir çok yönünü çalışmak için model organizma olmuştur. Bitki Biyolojisi,Gelişme Biyolojisi,Moleküler Genetik,Popülasyon Genetiği,Sitoloji,Moleküler Biyolojide kullanılan model organizmadır.
Zea mays(Mısır bitkisi)
Genellikle çok nemli iklim bölgelerinde yetiştirilebilen,tek yıllık özellikle yağı doymamış yağ grubunda olan bir tarım bitkisidir. Mikroskopta kolaylıkla incelenebilen 10 büyük kromozom çifti içeren diploid bir monokotildir.
İyi bilinen ve gen haritası çıkarılmış fenotipik mutantlarının ve krossing overla oluşan çok sayıda (100-200) ırkının olması transpozonların (sıçrayan genler) ortaya çıkarılmasını kolaylaştırmışıtr. Birçok dna markırının haritası çıkarılmıştır ve genom dizisi belirlenmektedir.
Yorumlar